Blog Archives

QUŞ TÜKLƏRİNİN MÖHTƏŞƏM DİZAYNI

31
Oct 2014

images (2)Quşların tüklərinin möhtəşəm dizaynını heç görmüsünüzmü? Minlərlə müxtəlif növü olan quşların hər birinin tükləri havaya asan qalxmaları, havada yüksəlib-enmələri, sürətlə və ya yavaş uçmaları üçün dizayn edilib. Tüklərin mənşəyi ilə bağlı iddiaları dəyərləndirərkən quş tüklərinin kompleks quruluşunu nəzərə almaq lazımdır. Nik Bişop (Nic Bishop) “Heyvanlarda uçuşun sirləri” (The Secrets of Animal Flight) adlı kitabında tüklər haqqında belə yazır:

“Tüklər sadə görünürlər, əslində isə çox mürəkkəbdirlər. Hər birinin bir milyondan çox kiçik hissəsi var”. (Bishop, The Secrets of Animal Flight, Houghton Mifflin, Boston, 1997, səh. 9).

Tüklərin mürəkkəb anatomiyası tükün funksiyasına görə fərqlənir. Məsələn, mürəkkəb formalı uçuş tükləri uzun, incə, möhkəm saplaqdan hər iki tərəfə doğru çıxan, toxuma şəklində qanadcıqlardan ibarətdir. Qarmaq adlanan çıxıntıların birləşdiyi bu saplağın içi boşdur, möhkəm və eyni zamanda, elastikdir (W.J. Bock, “Explanatory History of the Origin of Feathers”, American Zoology, vol. 40, 2000, səh. 478-485). davamı »

Bölmə: Heyvanlar Aləmi  Şərh yaz

ORQANİZMİMİZDƏ HƏYATİ ƏHƏMİYYƏTƏ MALİK NASOSLAR

31
Oct 2014
  • images (1)Yer üzünün ən mükəmməl nasosu olan ürək necə işləyir?
  • Hüceyrələrimizin enerji kimi istifadə etdiyi ATF harada və necə hasil edilir?
  • Mədəmizdəki nasosların funksiyası nədir?

Dövrümüzdə texnologiyanın ən əsas komponentlərindən biri nasoslardır. Quru, dəniz və hava nəqliyyatı vasitələrinin motorları nasoslar sayəsində işləyir. Neft, qaz kimi enerji mənbələrinin yerin dərinliklərindən çıxarılmasında, emalında və daşınmasında da nasoslar mühüm vasitədir. Qida mənbələrimizin əsasını təşkil edən taxıl da nasoslarla işləyən suvarma kanalları ilə sulanır. Odur ki, dövrümüzdə nasoslar olmadan həyatımız çətinləşər. Ancaq həyat üçün böyük əhəmiyyətə malik nasoslar sadəcə texnoloji məhsullarla məhdudlaşmır. Bütün dünyada istifadə edilən mexaniki nasoslardan daha çox nasos orqanizmimizdə yerləşir. Hər biri həyati əhəmiyyətə malik olan mexanizmlərdən ibarət bu nasoslar bütün mexaniki nasoslardan daha kompleksdir.

Allah insan orqanizmində yerləşən nasoslarda iki əsas mexanizm yaradıb. Bu mexanizmlərdən biri qanın bütün orqanizmə daşınmasıdır. Digəri hüceyrələrin daxili və xarici mühitinin ion mübadiləsini təmin etməkdir. davamı »

Bölmə: Vücudumuz  Açar sözlər: , , , ,  Şərh yaz

NİLUFƏR ÇİÇƏYİNDƏN KRİSTAL SARAYA

31
Oct 2014

Nilüfer-Çiçeği-37Londonda 1851-ci ildəki Birinci Dünya Yarmarkası üçün tikilmiş “Kristal Saray” şüşə və dəmirdən ibarət texnologiya möcüzəsi idi. Bu saray 35 m hündürlüyündə idi. Təqribən 7500 m2-lik sahəni əhatə edirdi. 30 x 120 sm ölçülərdə, 200.000-dən çox şüşə lövhədən ibarət idi.

Kristal Saray Cozef Pakston adlı landşaft memarı tərəfindən dizayn edilmişdi. Pakston bu əsərində Victoria amazonica nilufər çiçəyindən ilham almışdı. Bu nilufər növünün zərif görünüşünə baxmayaraq, insanları belə üstündə daşıyacaq qədər güclü, böyük yarpaqları var. davamı »

Bölmə: Bitkilər Dünyası  Açar sözlər: ,  Şərh yaz

Hörümçək ipi insan həyatını dəyişdirəcək

30
Oct 2014

spiderwebAlimlərin fikrincə, hörümçək toru yer üzündəki ən möhkəm iplərdən biridir. Hörümçək torunun üstün xüsusiyyətləri yalnız bununla məhdudlaşmır. Əgər bunların hamısını sadalasaq, uzun siyahı olar. Bu siyahıdakı bir neçə maddə belə alimlərin bu mövzuda nə qədər haqlı olduğunu sübut edir. Hörümçək ipinin heyrətamiz xüsusiyyətlərindən bir neçəsini belə sadalaya bilərik:

  • Hörümçəklərin ifraz etdiyi, diametri 0.001 mm-dən daha kiçik olan iplik eyni qalınlıqdakı polad simdən beş dəfə möhkəmdir.
  • Öz uzunluğunun dörd misli qədər uzana bilir.
  • Hörümçək ipi çox yüngüldür. Bu yüngüllüyü belə bir misalla da təsvir edə bilərik. Yerin diametri uzunluğundakı hörümçək ipinin çəkisi cəmi 320 qramdır. davamı »
Bölmə: Heyvanlar Aləmi  Açar sözlər: , , ,  Şərh yaz

Böyrək dializ aparatı ilə müqayisə edilməyəcək üstünlüyə malikdir

21
Oct 2014

böyrekLa­zı­mi sə­viy­yə­də fəa­liy­yət gös­tər­mə­yən or­qan­la­rı­mı­zı əvəz edə bi­lə­cək sü­ni or­qan­lar və ci­haz­lar müa­sir tex­no­lo­gi­ya­nın ver­di­yi im­kan­lar­la tə­ba­bə­tin is­ti­fa­də­si­nə ve­ri­lib. Böy­rək­lər öz funk­si­ya­la­rı­nı iti­rən­də və ya hər han­sı bir mən­fi hal ya­ra­nan­da da bu­nun əvə­zi­nə or­qa­niz­min tə­miz­lə­mə sis­te­mi ki­mi fəa­liy­yət gös­tər­mə­li olan dia­liz aparatları işlənib hazırlanıb. Öl­çü­lə­ri böy­rək­lər­lə mü­qa­yi­sə edil­mə­yə­cək qə­dər bö­yük olan bu aparatlarda qan mü­əy­yən qur­ğu­lar­dan ke­çi­ri­lir və qan özü­nün tər­ki­bin­də­ki si­dik cöv­hə­ri, si­dik tur­şu­su ki­mi zə­rər­li mad­də­lər­dən və ar­tıq ma­ye­lər­dən tə­miz­lə­nir.

Bu ci­haz sa­də dif­fu­zi­ya (bir mad­də­nin qa­rı­şıq bir nis­bət­dən nis­bə­tən az qa­rı­şıq nis­bə­tə keç­mə­si) üsu­lu ilə iş­lə­yir. Ar­te­ri­ya­dan çı­xan bo­ru ilk ön­cə bir na­so­sa gə­lir. Bu na­sos qa­nı dia­liz aparatına vu­rur. Dia­liz ma­ye­si ok­si­gen­lə zən­gin­dir və duz kon­sen­tra­tı ba­xı­mın­dan da qan plaz­ma­sı ilə eynidir. Qan dia­liz ma­ye­si için­də olan dia­liz bo­ru­cuq­la­rın­dan ke­çi­ri­lir. Qa­nın tər­ki­bin­də­ki si­dik cöv­hə­ri ki­mi ar­tıq mad­də­lər dif­fu­zi­ya ilə dia­liz ma­ye­si­nə keç­di­yi hal­da erit­ro­sit və zülal ki­mi la­zım­lı mad­də­lər dia­liz bo­ru­cuq­la­rın­da qa­lır. Bu pro­ses za­ma­nı dia­liz ma­ye­si aparatın için­də xə­fif şə­kil­də çal­xa­la­nır. Bu­nun nə­ti­cə­sin­də qan­da­kı ar­tıq mad­də­lər tə­miz­lə­nir və qan ge­ri qay­ta­rı­la­caq və­ziy­yə­tə gə­ti­ri­lir. Əgər qa­nın qi­da­lan­dı­rıl­ma­sı­na eh­ti­yac olar­sa, dia­liz ma­ye­si­nə qlü­ko­za əla­və edi­lir və ye­nə də dif­fu­zi­ya üsu­lu ilə qa­na ke­çi­ri­lir. Tə­miz­lən­miş qan bo­ru vasitəsilə ve­na­ya ötürülür. Bü­tün bu pro­ses­lər za­ma­nı dia­liz ma­ye­si fa­si­lə­siz ola­raq tə­zə­lə­nir və hər də­fə də bə­dən tem­pe­ra­tu­ru­na uy­ğun şə­kil­də sax­la­nı­lır. Əks hal­da xəs­tə çox­lu miq­dar­da is­ti­lik itir­miş olar. davamı »

Bölmə: Vücudumuz  Açar sözlər: , , , ,  Şərh yaz

AVTOMOBİLLƏRDƏKİ QAZ-ƏYLƏC SİSTEMİ VƏ ÜRƏK

21
Oct 2014

_73419389_heart_attack_womanBir çox insan bəzən ürəyinin daha sürətlə döyündüyünü hiss edir. Uzun bir pilləkəni sürətlə çıxdıqda, qaçdıqda və ya həyəcanlandıqda ürək döyüntülərinin artdığını, daha sonra ürəyinin yenidən əvvəlki ritminə düşdüyünü hər insan hiss edir. Ancaq bunun, əslində, nə qədər böyük möcüzə olduğunu düşünməz. Ürək döyüntülərinin sürəti orqanizmə yerləşdirilmiş kompyuter sistemi tərəfindən tənzimlənir. davamı »

Bölmə: Vücudumuz  Açar sözlər: , , , , ,  Şərh yaz

DOĞUM ZAMANI BİR-BİRİNƏ KÖMƏK EDƏN HEYVANLAR

12
Oct 2014

deerXüsusilə məməli heyvanların doğumları olduqca təhlükəli olur. Həm doğan ana heyvan, həm də yeni doğulan balalar yırtıcı heyvanlar üçün asan ovdur. Ancaq, adətən, bu canlıların doğuş zamanı yanlarında sürülərindən bir köməkçi olur.

 

Məsələn, dişi maral doğacağı zaman sürüdən kənarda kolluqların arasında bir məkan seçir. Doğuş zamanında isə tək deyil. Yanında sürüdən olan başqa bir  dişi ona kömək etmək üçün hazır gözləyir. davamı »

Bölmə: Heyvanlar Aləmi  Açar sözlər: , , , ,  Şərh yaz

B12 VİTAMİNİNİN SƏYAHƏTİ

12
Oct 2014

b12Mədə seliyinin bir xüsusiyyəti də qan hasil edən sümük iliyinə kömək etməsidir. Orqanizm üçün böyük əhəmiyyətə malik B12 vitamininin sümük iliyinə çatdırılmasını təmin edir. B12 vitamininin sümük iliyinə qədər səyahəti və mədə seliyinin bu səyahətdəki rolu təhlil edildikdə mikroskopik səviyyədə baş verən möcüzə ilə qarşılaşırıq.

B12 vitamini insan orqanizminə daxil olduqdan sonra həzm sistemi boyu hərəkət edir. Daha sonra nazik bağırsaqdan qan dövranına keçərək qana qarışır və sümük iliyi hüceyrələrinə çatır.

B12 vitamini nazik bağırsaqda həzm olunur. Ancaq nazik bağırsaqdakı hər hansı həzm hüceyrəsi B12 vitaminini tutmur. Nazik bağırsağın kiçik bir bölgəsində ancaq B12 vitaminini tutan xüsusi hüceyrə qrupu var. Bu hüceyrə qrupu bütün həyatlarını möcüzəvi şəkildə ancaq B12 vitaminini tutmağa həsr edirlər. Bu hüceyrələr trilyonlarla molekulun arasından B12 vitaminini ayırd edib tuturlar. Bəs bu hüceyrələr B12 vitaminini necə tanıyıb digər maddələrdən ayırd edirlər? B12 vitaminini tutmaqla məsul olduqlarını haradan bilirlər? davamı »

Bölmə: Vücudumuz  Açar sözlər: , , , , ,  Şərh yaz

Səssiz uçan bayquş

14
Aug 2014

images

Maksimum sürəti 320 km/saat olan Yaponiyanın Şinkansen qatarlarının müəyyən sürətə çatana qədər çıxardığı səsin səbəbi təkərlərinin relslər üzərində hərəkətidir. Ancaq sürəti 200 km/saatdan çox olduqda səsin əsl mənbəyi qatarın havanın içində hərəkəti nəticəsində meydana gələn aerodinamik uğultudur. Aerodinamik uğultu hava axınında əmələ gələn hava girdablarından qaynaqlanır. Girdablar böyüdükcə səs də artır.

Bu uğultunu aradan qaldırmaq üçün tədqiqat aparan mühəndislər sürətli, ancaq səssiz uçan bayquşdan nümunə götürüblər. Bayquşun qanadında çoxlu qırışlı çıxıntılar olduğuna görə böyük hava girdabları əvəzinə kiçik girdablar əmələ gəlir və nəticədə bayquş çox səssiz uçur. Yapon mühəndis və dizaynerlərin bayquş qanadlarının bu xüsusiyyətlərini öyrənib texnologiyaya tətbiq etməsi daha səssiz qatarların istehsalına təkan vermişdir.

Bölmə: Təbiət və Texnologiya  Açar sözlər: ,  Şərh yaz

Arı beyni daha ağıllı robotların düzəldilməsinə ilham verir

14
Aug 2014

ariArıların ətraf mühiti necə qavramasının öyrənilməsi robotların daha müstəqil olmalarına kömək edə bilər.

Bal arısının beyni yaxın gələcəkdə robotların daha müstəqil hərəkət etməsinə kömək edəcək.

Arıların duyğu orqanlarının simulyasiyasının hazırlanması üçün iybilmə və görmə duyğuları 1 milyon avro dəyərindəki bir layihə çərçivəsində tədqiq olunur.

Uçan robota tətbiq olunan arı beyninin simulyasiyası onun təhlükəsiz naviqasiya etmək üçün qərar qəbul etməsinə kömək edəcək.

Bu robot xilasetmə əməliyyatlarında və ya fermalarda bitkilərin mexaniki tozlandırılması üçün istifadə oluna bilər.

Şeffild və Susseks universitetlərindən alimlərin cəlb olunduğu tədqiqatlarda məqsəd arının sinir sisteminin modelini düzəltməkdir.

Duyğu orqanlarının işlək modeli robotda qurulacaq və onun bal arısı kimi həssas uçma qabiliyəti sınaqdan keçiriləcək.

Layihənin kordinatoru, Şeffild universitetindən kompyuter mütəxəssisi Doktor Ceyms Marşal arı beynini simulyasiya etməyin süni intellekt sahəsində ən əsas çətinliklərdən biri olduğunu deyir. davamı »

Bölmə: Heyvanlar Aləmi  Şərh yaz
« Əvvəlki yazılar
Sonrakı yazılar »